Verantwoorde positionering

De afgelopen veertig jaar is zeer veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de positie op de fiets. Alle facetten van de invloed van de zithouding op de gezondheid en prestatie van de fietser kwamen daarbij aan bod. Hoewel de conclusie van al dit onderzoek mag zijn dat vrijwel iedereen pijnvrij kan fietsen, blijkt uit statistische gegevens van verzekeraars dat tot zestig procent van de fietsers klachten heeft. Die klachten lopen uiteen van rug, knie en nek klachten tot zware blessures die het fietsen bijna onmogelijk maken.

Cyclefit is eind jaren ‘80 ontwikkeld door Karel de Vey Mestdagh op basis van diepgaand literatuuronderzoek, veel ergonomische en biomechanische ondersteuning, en uitgebreide testen op zowel wielrenners als toerfietsers. Deze factoren wist De Vey Mestdagh om te zetten in een serie algoritmen die het mogelijk maakt op een verantwoorde manier een goed advies over de positie op de fiets te geven.

Sinds het op de markt komen van Cyclefit zijn meer dan 200.000 fietsers met behulp van een persoonlijk meting in het zadel geholpen. Daarmee beschikt het systeem (een van de eerste en oudste in Europa) over een enorme database van meetgegevens, die mede ten goede kon komen aan een verdere wetenschappelijke onderbouwing. De manier waarop Cyclefit is vormgegeven, maakt het mogelijk het advies aan te passen aan het type fiets en het persoonlijke inspanningsniveau. Cyclefit is dan ook voor 95 procent van de fietsers de ideale tool om de juiste houding op de fiets te vinden.

Waarom CycleFit

Te veel fietsers zijn seizoenen lang doende om een juiste zit te vinden. Menigeen slaagt daar niet in en ondervindt daarvan de nadelige effecten, zeker wanneer veel kilometers worden gemaakt. Allerhande klachten, die het gevolg zijn van een verkeerd afgestelde fiets, worden gehoord bij wielrenners, toerfietsers en mountainbikers. Zelfs heel wat stadsfietsers zitten oncomfortabel. In de praktijk worden vaak vuistregels gebruikt, zoals de lengte van de onderarm voor het bepalen van de lengte van de stuurnok, of de hak op het pedaal voor het instellen van de zadelhoogte. Hoe ingeburgerd ook, een dergelijke aanpak is gebaseerd op nattevingerwerk en leidt in de meeste gevallen niet tot een juiste afstelling.

Cyclefit combineert de resultaten van wetenschappelijk onderzoek op het vlak van biomechanica en inspanningsfysiologie, en heeft die kennis vervolgens gebruikt voor de analyse van talloze metingen en zitposities. Op die manier is in een tijdspanne van meer dan vijf jaar een optimale fietshouding in kaart gebracht, die voor ieder individu persoonlijk wordt berekend. Tevens is in die periode meetapparatuur ontwikkeld, waarmee een aantal essentiële lichaamsmaten nauwkeurig kunnen worden gemeten.

Omdat Cyclefit in haar algoritmes uitsluitend gebruik maakt van maten die daadwerkelijk individueel worden gemeten (en niet worden bepaald aan de hand van statistische gemiddelden), werkt het systeem voor vrijwel iedereen. Sinds de introductie van het systeem leveren de adviezen dan ook keer op keer enthousiaste reacties op en wordt aan Cyclefit de voorkeur aan gegeven boven andere meetprogramma’s.

Het Cyclefit-onderzoek naar verantwoorde uitgangsformules en de invoer van de juiste lichaamsmaten heeft aanleiding gegeven tot verschillende wetenschappelijke publicaties, waaronder een veel geciteerd artikel in het toonaangevende wetenschappelijke tijdschrift Applied Ergonomics (1998).

Voor wie?

Fietsen is een prachtige sport die op verschillende niveaus heel veel mogelijkheden biedt. De belasting van spieren en gewrichten kan volledig worden gedoseerd, zodat het fietsen – anders dan de meeste andere bewegingsactiviteiten – tot op hoge leeftijd kan worden bedreven. Niet voor niets is bij iedere fysiotherapiepraktijk de fiets een vertrouwd oefenmiddel.

Naarmate de fiets meer voor duursport en zelfs topsport wordt gebruikt, betekent dit wel dat de gewenste gestrekte en diepere ‘zit’ allengs minder natuurlijk wordt. Dat is om te beginnen al een reden voor veel lichamelijke klachten, zeker als men weinig getrainde rug- en buikspieren heeft, maar meer nog als de positie in het zadel verkeerd is.

Het trainen van het lichaam is een persoonlijke zaak en zal voor een belangrijk deel tijdens het fietsen (moeten) gebeuren. Dat is anders met een verkeerde fietshouding. Daaraan valt bijna alles te veranderen aan de hand van een degelijk advies van derden.

In het adviseren van fietsmaten op basis van uw lichaamsmaten heeft Cyclefit zich gespecialiseerd en toont het systeem zich al ruim dertig jaar een betrouwbare partner in fietsplezier. Omdat iedere categorie fietsers eigen, specifieke behoeften heeft, biedt Cyclefit advies op maat voor de positie op verschillende types fietsen.

Stadsfietsen / E-bikes

Hoewel de positie op de fiets ‘van alle dag’ zeer rechtop is, wat weinig belastend is voor de rug en nek, is een goede afstelling van de zadelhoogte hier van belang om comfortabel te fietsen en knieklachten te voorkomen. Het Cyclefit advies voor deze categorie geeft dan ook zowel de juiste zadelhoogte als framemaat weer.

Hybrides

De benaming ‘hybride’ is een breed begrip in de fietsenindustrie, en er zijn dan ook grote verschillen te vinden tussen de fietsen die hybride genoemd worden. Om deze reden is de categorie Hybride onderverdeeld in ‘Hybride City’ en ‘Hybride Sport’.

De Hybride City categorie omvat lichtgewicht fietsen waarbij de gebruiker deze vooral in de stad gebruikt, de houding is redelijk rechtop en comfort gaat boven snelheid. De Hybride Sport categorie is voor de sportievere uitvoering van de hybride fiets, en adviseert een wat meer gestrekte houding, die efficiënter is bij langere afstanden.

Mountainbikes

Er is geen type fiets dat de afgelopen jaren meer is geëvolueerd dan de mountainbike. De komst van steeds meer uitontwikkelde mountainbikegeometrie, de toepassing van voor- en achtervering, en het gebruik van grotere 29 inch wielen, hebben de mountainbikes en de sport voorgoed veranderd. Cyclefit houdt bij de advisering rekening met een onderscheid tussen zes verschillende categorieën mountainbikes:

  • 26inch Cross Country Race
  • 29inch Cross Country Race
  • 26inch Cross Country Trail
  • 29inch Cross Country Trail
  • 26inch All Mountain
  • 29inch All Mountain

Racefietsen

De racefiets is de categorie waar vanuit Cyclefit van oudsher het verst is ontwikkeld. Binnen deze categorie biedt Cyclefit dan ook drie verschillende prestatieniveaus, van de zeer sportieve en prestatie gerichte houding in de categorie ‘renner’ tot de meer op ontspanning gefocuste houding in de categorie ‘randonneur’. Ook vrijwel alle commercieel verkrijgbare pedaalsystemen kunnen worden meegenomen in het advies zodat de positie van het schoenplaatje en de hoogte van het zadel volledig kunnen worden aangepast aan het systeem dat wordt gebruikt.

Tijdritfietsen

Misschien ligt in geen andere categorie de nadruk meer op prestatie dan bij het tijdrijden. De framebouw en houding van de renner in deze categorie zijn zo veel mogelijk in overeenstemming gebracht met de wetten van de aerodynamica. Voor een optimale afstelling van de tijdritfiets maakt Cyclefit onderscheid tussen ‘triatlon’ en ‘tijdrit’ gebruik. Niet dat een triatleet wezenlijk anders op zijn fiets zou moeten zitten dan een tijdrijder, maar de regelgeving voor tijdritten is dusdanig anders dan de regelgeving voor triatlonfietsen dat aanpassing in de advisering noodzakelijk is.

Achtergrond:

om een beter inzicht te geven in de uitgangspunten van een Cyclefit positionering hieronder beknopt de gedachten achter de hoogte en lengte welke bepaald worden.

De juiste zadelstand

Fietsen is niet erg efficiënt vanuit het oogpunt van optimale benutting van de beenspieren. Slechts tijdens een deel van de pedaalslag kan door strekking van heup- en kniegewricht kracht worden geleverd. Desondanks kan ook met fietsen gestreefd worden naar maximale effectiviteit, zodat de trapbeweging het hoogst mogelijke rendement oplevert. Om dit te bereiken moet het buigen en strekken van knieën en heupen zich binnen bepaalde grenzen voltrekken. Een spier levert kracht door zich samen te trekken en dat is dan ook te vergelijken met een trekveer. Wanneer de uiteinden van de spier (veer)te dicht bij elkaar komen, wordt weinig of zelfs geen kracht meer geleverd. Naarmate de uiteinden verder van elkaar verwijderd zijn neemt de trekkracht toe. Wordt de spier echter overrekt dan verliest zij haarkracht. Om een soepele pedaaltred te kunnen handhaven, moet het zadel zo worden ingesteld, dat de knie niet volledig wordt gestrekt. Niet alleen functioneren bij een te hoog zadel de beenspieren niet meer doelmatig, ook zal het bekken teveel meebewegen, een beweging die zich voortzet in de wervelkolom, wat op den duur aanleiding tot rugklachten kan geven. Het zadel mag echter ook niet zo laag staan, dat de knie bij de hoogste stand van het pedaal te veel moet worden gebogen. Vanuit zo’n buigstand van de knie kunnen vooral de dijbeenspieren te weinig kracht ontwikkelen. De door Cyclefit geadviseerde zadelstand brengt niet alleen met zich mee dat optimaal kracht kan worden geleverd, ook wordt voorkomen dat spieren verkeerd worden belast. Uit verschillende testen is gebleken dat bij een onjuiste zadelstand het zuurstofverbruik groter is dan bij een optimale afstelling. Aangezien verbranding ontstaat wanneer vetten en suikers in aanraking komen met zuurstof betekent dit dat er meer energie wordt verbruikt dan voor dezelfde inspanning bij een optimale zadelstand. Wanneer men rijdt met een onjuiste zadelstand rijdt men dus al met een achterstand t.o.v. de rest.

Lange zit:

Kenmerkend voor de door Cyclefit geadviseerde fietshouding is de gestrekte zit. Deze houding is geschikt voor langere afstanden en ontlast polsen, nek en wervelkolom. Veel fietsers hebben nl. naast problemen als gevolg van een foutief afgesteld zadel, klachten die rechtstreeks te maken hebben met een te korte fiets. Cyclefit adviseert een lange voorwaarts gerichte zit, omdat door strekking van de rug, de lage rug en nek niet onnodig worden belast. Daarnaast zorgt een gestrekte rug voor verruiming van de borstkas waardoor het vermogen tot zuurstofopname toeneemt . Ook ontstaat door een voorwaartse kanteling van het bekken een stabielere zit. Daarnaast is een lange zit aerodynamischer.

Korte zit:

Bij een te korte zit is het in eerste plaats de gedrongen positie van de wervel kolom die aanleiding geeft tot rugklachten. Zo komt op de lage rug, het onderste deel van de wervelkolom te veel spanning te staan. Daarnaast moet de nek in deze positie een scherpere hoek maken om voldoende vooruit te kijken en hierdoor ontstaat kramp. In feite wordt met een te korte zit de gehele wervel kolom vanaf bekken tot aan het hoofd onder onnodig veel spanning gebracht en raakt de fietser verkrampt. Bovendien wordt de opname van zuurstof in deze houding beperkt omdat de borstkas wordt samengedrukt

Aandachtspunten:

Hoewel het Cyclefit programma zeer veel parameters meeneemt zijn er ook een aantal parameters die (nog) niet worden meegenomen, daar is het belangrijk op de volgende punten te laten

  • Beenlengteverschil

    In sommige gevallen wordt er door de fietser een beenlengte verschil gemeld. Cyclefit corrigeert hier standaard niet voor. In het geval van een beenlengte verschil moet een duidelijk onderscheid gemaakt worden tussen een werkelijk lengteverschil, of een lengteverschil ontstaan door een scheve houding. In het laatste geval kunnen oefeningen er namelijk vaak voor zorgen dat het verschil kleiner wordt en soms zelfs helemaal weg is. In dat geval is het niet raadzaam te compenseren voor het verschil omdat het dan kan zijn dat een fietser in een “scheve” positie wordt geforceerd. Is er sprake van een “echt” beenlengte verschil dan is het belangrijk om te weten of het beenlengteverschil in boven- of onderbeen zit, dit om de manier waarop hiervoor moet worden gecompenseerd verschilt. Bij een beenlengte verschil in het onderbeen is vaak een relatief makkelijke compensatie door plaatjes onder de schoen mogelijk. Is er een lengteverschil in het bovenbeen dan moet de oplossing vaak in het naar voren of achteren schuiven van het schoenplaatje worden gezocht. Ondanks al deze min of meer standaardregels adviseert Cyclefit bij een beenlengte verschil van meer dan 10mm eerst een sportarts / fysiotherapeut te raadplegen alvorens wijzigingen aan te brengen

  • Flexibiliteit bekken / onderrug

    Zoals elders te lezen gaat Cyclefit er van uit dat voor het aannemen van de juist houding het bekken in meer of mindere mate wordt gekanteld. Juist omdat de houding geadviseerd door Cyclefit de rug op deze wijze ontlast zal de houding ook voor mensen met rugklachten (hernia) goed aan te nemen zijn. Mocht de flexibiliteit in het bekken minder zijn dan is het eerste advies om het stuur wel hoger te zetten (maat N verkleinen), maar niet dichterbij.

  • Aflopende frames

    Zoals te zien op de voorgaande pagina’s wordt de door Cyclefit gegevens framemaat gemeten alsof het een traditioneel frame met een horizontale bovenbuis betreft. Dit betekend in de praktijk dat deze maat niet direct op het frame is te meten. Deze maat is wel te bepalen door de fiets op een vlakke ondergrond te zetten en dan een lange waterpas vanuit het hart van de balhoofdbuis te laten vertrekken, de waterpas horizontaal te houden en dan de afstand te meten tussen bracket en waterpas

  • Afwijkende vormen zitbuis

    Nu de aerodynamica van een frame steeds belangrijker wordt verschijnen er ook meer en meer frames met zitbuizen in afwijkende vormen op de markt. Dit kan een uitdaging opleveren bij het meten van de lengte van de bovenbuis. Hoewel er in verreweg de meeste gevallen nog steeds vanuit het hart van de balhoofdbuis tot het midden van de zitbuis / zadelpen kan worden gemeten gaat het Cyclefit systeem ook werken met de meer nauwkeurige maat die in het Engels reach wordt genoemd, dit is de lengte van de bovenbuis (horizontaal gemeten) vanuit het bracket tot het hart van de balhoofdbuis